Sono HSG (ultrazvučna histerosalpingografija) je dijagnostička metoda kojom se ispituje prohodnost jajovoda, a koja je sigurna i jednostavna te danas metoda izbora za ispitivanje prohodnosti jajovoda. Ranije se prohodnost jajovoda ispitivala uglavnom rentgenskom histerosalpingografijom (Rtg HSG), međutim sve je manje u uporabi radi zračenja, ne samo pacijentice, već i liječnika koji izvodi pretragu.
Jajovodi su vrlo nježne strukture koje se ne prikazuju konvencionalnim ultrazvukom. Kod sono HSG-a za vizualizaciju jajovoda koristi se kontrast koji se uštrcava u kateter prethodno postavljen kroz cervikalni kanal u šupljinu maternice. Osim kontrasta koji je u tekućem stanju, za prikazivanje jajovoda i ispitivanje njihove prohodnosti može se koristiti i pjena.
Osim HSG-om, prohodnost jajovoda može se ispitati i prilikom laparoskopije. S obzirom da je laparoskopija operativni zahvat te zahtijeva opću anesteziju, preporučit će se uglavnom ženama kod kojih postoji i druga indikacija za laparoskopiju (najčešće sumnja na endometriozu).
Test prohodnosti jajovoda preporučit će se ženama koje nisu ostvarile trudnoću tijekom jedne godine nezaštićenih odnosa, a kandidati su za ciljane odnose ili postupak inseminacije. Na testu prohodnosti jajovoda naći će se da su jajovodi začepljeni ili oštećeni, odnosno da postoji tubarni faktor neplodnosti, kod oko 20% žena. Čak i kad ovaj nalaz pokaže da su jajovodi prohodni, još uvijek postoji mogućnost da su oštećeni te i dalje treba nastojati ostvariti trudnoću u nekom realnom vremenskom okviru.
Prije same pretrage preporuča se učiniti cervikalne briseve koji bi trebali biti uredni.
Sono HSG se izvodi u prvoj fazi ciklusa, nakon menstruacije, a prije ovulacije; odnosno, između 6. i 12. dana ciklusa. Pretraga je bezbolna, osobito kod prohodnih jajovoda, a određena nelagoda ili bolovi javljaju se uglavnom u slučajevima kada su jajovodi oštećeni. Kao priprema za sono HSG može se preporučiti analgetik (npr. ibuprofen) oko sat vremena prije pretrage.
Nakon što se postavi kateter u maternicu, na dnu katetera napuše se balončić kako kateter ne bi ispao iz maternice za vrijeme pretrage. Napuhivanje balona uzrokuje kod većine žena laganu nelagodu tipa menstrualnih bolova. Kroz kateter se injicira kontrast, a liječnik pod kontrolom ultrazvuka prati punjenje šupljine maternice kontrastom te prolazak kontrasta kroz oba jajovoda. Pretraga traje nekoliko minuta.
Postoji mali rizik (oko 1%) za infekciju nakon sono HSG. Rutinski nije potrebna antibiotska zaštita za vrijeme ili nakon pretrage, a preporuča se kod žena kod kojih se utvrdi „hydrosalpinx“ – proširen jajovod ispunjen tekućinom.
Puno studija je utvrdilo veću stopu spontanih trudnoća 12-24 mjeseca nakon sono HSG-a.
Osim prohodnosti jajovoda, sono HSG-om može se provjeriti i morfologija šupljine maternice (anomalije maternice, submukozni miomi, polipi, priraslice – sinehije). U 15% slučajeva rezultat može biti lažno pozitivan – jajovodi se ne prikažu zbog tzv. „spazma jajovoda“. Spazam je fiziološka pojava koja je prolazna.
Ukoliko su jajovodi na ovom testu prohodni, može se pristupiti tempiranim odnosima ili inseminaciji.
Dr. Martina Bračun
19.11.2019